Bedrijfsreportage Zandhoeve Holsteins

Jan Pieter en Margaretha van Tilburg bestieren samen Zandhoeve Holsteins. Een prachtige woonboerderij en een gemengd, grondgebonden en duurzaam melkveebedrijf. Vaak geroemd als duurzaamste agro-onderneming van Europa. Naast alle technische innovaties en de aanstekelijke daadkracht om de energietransitie en kringloopgedachte in agroland aan te jagen, bewaken ze scherp de basis. Focus op de koeien, aandacht voor het personeel en bewust genieten van het leven op de boerderij! ^{Tekst: Koen Janssen | Fotografie: Jan Buwalda}

Zandhoeve Holsteins ligt op een schitterende plek tussen Hellum en Steendam, recht onder het Schildmeer. Samen met Sander Oosterbeek, agrarisch accountmanager bij Abiant, bezocht ik het bedrijf van de gastvrije Jan Pieter en Margaretha kort na hun doordeweekse ochtendspits. De koeien gemolken, kids naar school, kudde richting de weide; tijd voor
een goed gesprek. Een leerzaam gesprek met twee duurzame doorzetters, agroliefhebbers en trouwe Abiant-relaties.

Potstal
In de schaftunit vooraan in de jongveestal pruttelt de koffie. Jan Pieter excuseert zich voor het geluid van de slijptol op de achtergrond. “We verrichten reparatiewerk aan de boxen in de jongveestal. Het zijn van die oude Engelse-boxen. We hebben plannen om de huidige
koeienstal te verlengen en te veranderen, zodat daar ons jongvee bij in kan. Daar zijn we ons op aan het oriënteren. Ik denk daarbij aan een potstal,” trapt hij het gesprek af.

Je merkt dat Jan Pieter in zijn hoofd de verschillende staltechnieken voortschrijdend afweegt. “Kijk, dat er iets met het drijfmestverhaal gaat gebeuren lijkt zeker,” gaat hij verder. “Dus als wij straks zonder drijfmest kunnen zou dat mooi zijn. Een potstal zorgt voor strorijke mest en aangezien we in deze regio op arme zandgronden zitten, is dat weer welkom voor onze bodemvruchtbaarheid.”

Paplepel
Als geen ander herkent Margaretha de filosoferende blik van haar man en zijn niet aflatende drang om de kringloop ‘rond te krijgen’. “Je moet wat hebben om te blijven dromen hè,” zegt ze glimlachend na het relaas van de man die het boerenvak met de paplepel kreeg ingegoten en al vroeg wist dat hij boer zou worden. Iets dat bij Margaretha niet in de sterren stond
geschreven.

Sander en ik zijn benieuwd of er een duidelijke taakverdeling tussen het tweetal is. “Ik verzorg de kalveren en de orde op het bedrijf,” schetst Margaretha. “En ik zit overal tussenin,” haakt Jan Pieter aan. “Zo melk ik elke morgen de koeien. Met dit aantal ben ik net op tijd voor ons gezamenlijke ontbijt. Dat vind ik belangrijk. Om acht uur komt onze medewerker, waarna de vaste werkzaamheden beginnen en we de koeien gaan weiden. Insemineren doe ik zelf en het klauwbekappen laten we naar volle tevredenheid doen door het Rundveepedicurecentrum.”

Energietransitie
“En je moet natuurlijk de techniek, installaties en alle apps bewaken,” vult Sander aan. “Ja, gelukkig is techniek een grote hobby van mij,” grijnst Jan Pieter. “Ik ben gek op metertjes, (verbruiks)data en elektriciteit. En ik werk graag met computers.” Dat komt goed uit, want Margaretha en Jan Pieter hebben de bewonderingswaardige wil om met tal van duurzame technieken en kringlooptoepassingen de energietransitie op hun boerenbedrijf optimaal vorm te geven.

Ze hebben de afgelopen jaren veel mogelijkheden benut die er zijn om de negatieve invloed op het klimaat te beperken. “We zijn begonnen met kijken waar we energie konden besparen, want besparen is de eerste verbeterslag,” stelt Jan Pieter. “Zo hebben we een lichtplan gemaakt, leidingen geïsoleerd en goed gekeken waar we apparatuur plaatsten. En ja, vervolgens zijn er tal van zaken waarmee je als boer snel energieneutraliteit kunt bereiken.”

Melkwarmte
Zo namen de Van Tilburgs in 2014 de meest energiezuinige stal van Europa in gebruik.
Ze startten als eerste met het koelen van hun melktank door middel van een warmtepomp. Dit ECO200-systeem haalt met een warmtewisselaar warmte uit de melk, waarna glycolwater wordt gebruikt om te koelen. De vrijgekomen warmte wordt met een warmtepomp opgewaardeerd, waarna de warmte dient als spoelwater voor de melkstal en tevens de woonboerderij van warmte voorziet. De woning is daardoor gasloos, wat een besparing van zo’n 4.500 kuub per jaar oplevert.

Bij aankomst zagen Sander en ik al dat er op het erf twee fraaie windmolens staan. Eén molen blijkt samen met tachtig zonnepanelen voor de energievoorziening van het bedrijf te zorgen. De andere levert een enorme hoeveelheid windenergie voor de dorpscoöperatie. Naast deze grote, in het oog springende toepassingen werken ze op Zandhoeve Holsteins met elektrische
mestmixers, vullen ze de voerwagen met een e-shovel en ‘zoemt’ er sinds kort een elektrische quad door de weilanden. “De rust alleen al van zo’n ding,” glundert Jan Pieter.

_{Tekst gaat verder onder afbeelding.}

Bewust
Naast deze energiebesparende zaken teelt het bedrijf ook het voer voor de koeien zoveel mogelijk zelf middels eiwitgewassen zoals veldbonen en werd er in 2017 begonnen met akkerrandenbeheer. “Dat kostte wat productief land, maar het resultaat is prachtig. Het lokt vogels en insecten en omwonenden waarderen het enorm.” 

Het energieneutraal- en kringloopdenken van de familie lijkt wel een sport. Zelf zien ze het anders. Ze willen simpelweg concrete actie ondernemen voor de volgende generaties. 
“Als meer boeren en particulieren zulke stappen zouden zetten, bereiken we pas echt wat.
Waarom niet nu meteen gaan besparen en zelf opwekken? Je kunt nu al een verschil maken,”
meent Margaretha.

“Daarbij vind ik de verbinding tussen boer en burger door al onze initiatieven mooi. En heel eerlijk, het zelf opwekken van energie heeft iets fascinerends,” meent Jan Pieter. “Het is relatief simpel en je hebt direct resultaat. Zowel met grote als kleine aanpassingen. Door zelf energie op te wekken geef je concreet vorm aan je eigen kringloop.”

Koeien
Het melkveebedrijf van Jan Pieter en Margaretha telt 120 hectare grond, 145 melkkoeien en 80 stuks jongvee. In veel artikelen over het bedrijf gaat het daar echter amper over. Margaretha vult daarom welgemeend aan: “Weet je, boven alles zijn wij boeren.
Ondernemende boeren, dat wel, maar onze grootste passie gaat uit naar ons melkvee. De omgang met de dieren, het weiden, de herkenning, het groeien van kalf tot koe. De zorg voor en het welzijn van onze koeien staat voorop. Dat is waar we uiteindelijk ook ons geld mee verdienen.”

Jan Pieter knikt. “De koeien zo lang mogelijk gezond op het bedrijf zien te houden. Dat is ons streven. Als de koe makkelijk oud wordt, dan heb je het mooi voor elkaar. Daarbij kunnen we ook de hulp van onze medewerkers goed gebruiken. Zij verrichten belangrijk werk voor ons en
daarom zorgen wij dat zij het hier naar hun zin hebben.”

Boerengevoel
Op personeelsvlak schakelen Jan Pieter en Margaretha al jaren met Abiant. De lijnen zijn kort en door zijn tijd als ledenraadslid heeft Jan Pieter veel kennis over Abiant. “Mijn vader was al lid van Coöperatie Abiant en toen ik in dit bedrijf stapte ben ik ook meteen lid geworden. Het is een fijn gevoel om te weten dat er in geval van nood mensen voor ons klaar staan. De Abiant-regeling is een prima product, je krijgt menselijke kracht en kennis voor je inleg terug.”

“Bij Abiant heb ik nog altijd dat ‘boerengevoel‘. Sander en zijn collega’s hebben gevoel bij ons bedrijf. Zij snappen onze vragen. En daarbij, wij zijn geen shoppers. De samenwerking loopt gewoon goed. Mensen komen hier gelukkig ook graag werken, dat scheelt,” meent Jan Pieter. “Ons bedrijf is erg divers en dat biedt mogelijkheden om veel te leren, daarom werken mensen hier graag en vaak ook lang,” vult Margaretha aan.

“Dit bedrijf, de koeien, de mensen, het geeft ons nog elke dag plezier,” sluit Jan Pieter af. “We genieten nog altijd van het boer zijn en zijn ons erg bewust hoe mooi het werken op dit bedrijf en het leven op deze plek is. We hebben het supergoed hier in Nederland.”